Hoogteziekte kan optreden bij verblijf op grote hoogte, meestal boven de 2500 meter, en wordt veroorzaakt door het lage zuurstofgehalte in de lucht. Hoe hoger je komt en hoe sneller je stijgt, hoe groter de kans op hoogteziekte. Meestal geeft hoogteziekte milde klachten, maar bij de meest ernstige vormen van hoogteziekte kan er een overmaat aan vocht ophopen in de longen (longoedeem) of hersenen (hersenoedeem); deze vormen van hoogteziekte zijn zeer gevaarlijk en kunnen fataal verlopen. Je kunt zelf een aantal maatregelen nemen om de kans op hoogteziekte te beperken.
Wat is hoogteziekte en hoe ontstaat het?
Op hoogte bevat de lucht minder zuurstof dan op zeeniveau. De hoeveelheid zuurstof in het bloed daalt hierdoor ook. Hierdoor kunnen verschillende processen in het lichaam verstoord raken.
Het lichaam kan zich, tot op zeker niveau, aanpassen aan een lager zuurstofgehalte; dit heet acclimatiseren. Acclimatisatie kost tijd en verloopt niet bij iedereen hetzelfde. Bij reizen naar zeer grote hoogtes is het bijna onmogelijk om volledig te acclimatiseren. Als je onvoldoende geacclimatiseerd bent kun je last krijgen van hoogteziekte.
We zien hoogteziekte vooral ontstaan bij verblijf in gebieden boven de 2500 meter. Hoe hoger het verblijf, hoe groter de kans op hoogteziekte. Daarnaast is de snelheid van stijgen een belangrijke factor. Het beklimmen van de Kilimanjaro in Tanzania (5885 meter) is een voorbeeld van een reis met een grote kans op hoogteziekte door de grote hoogte en, bij de meeste beklimmingsroutes, de snelle stijging in hoogte per dag. Ook bij het vanaf zeeniveau vliegen naar steden op grote hoogte, zoals Cuzco in Peru (3399 meter) of La Paz in Bolivia (3625 meter) is de kans op hoogteziekte groot.
De gevoeligheid voor hoogteziekte verschilt per persoon. Heb je eerder hoogteziekte gehad, dan is de kans om dat nog eens te krijgen groter. Fit zijn en een goede conditie hebben verkleint de kans op hoogteziekte niet.
Wat geeft het voor klachten?
Hoogteziekte is een verzamelnaam voor een aantal milde tot zeer ernstige ziektebeelden die op hoogte kunnen optreden.
Milde hoogteziekte (ook wel acute mountain sickness of AMS genoemd) treedt bij veel mensen op hoogte op. De klachten beginnen vaak enkele uren tot een dag na aankomst op hoogte. De belangrijkste klacht is hoofdpijn met daarnaast vaak een verminderde eetlust, misselijkheid, slaapstoornissen, duizeligheid en een algeheel gevoel van zwakte. Als deze klachten optreden is het belangrijk om in elk geval niet verder in hoogte te stijgen tot de klachten weg zijn. Het lichaam krijgt dan kans om te acclimatiseren en de klachten nemen in de loop van een paar dagen af. Paracetamol helpt vaak goed tegen de hoofdpijn. De snelste manier om hoogteziekte te verhelpen is om af te dalen. Vaak is 500 meter dalen al voldoende.
Er zijn twee ernstige vormen van hoogteziekte, die vaak ook met een milde hoogteziekte beginnen. Bij hersenoedeem (ook wel high altitude cerebral edema of HACE genoemd) is er vochtophoping in de hersenen. Hierbij hebben mensen meestal hoofdpijn met vaak ook misselijkheid en braken. Daarbij kunnen mensen verward zijn of suf worden en uiteindelijk in coma raken. HACE is zeer ernstig en verloopt fataal als er niet op tijd wordt ingegrepen. Het onderscheid tussen AMS en HACE kan aan het begin lastig zijn, maar verwardheid, sufheid of een dronkenmansgang zijn alarmsymptomen die wijzen op een HACE. Iemand met deze klachten moet direct afdalen en medische hulp zoeken.
De andere ernstige vorm van hoogteziekte is longoedeem (ook wel high altitude pulmonary edema of HAPE genoemd). Hierbij is er vochtophoping in de longen, waardoor deze niet meer goed zuurstof kunnen opnemen in het bloed. Ook HAPE is soms lastig te herkennen; heel veel mensen hebben op hoogte kortademigheid bij inspanning en een droge hoest. Als er sprake is van HAPE is de hoest vaak heviger en gaat deze soms gepaard met het ophoesten van roze sputum en een reutelende ademhaling. Daarbij zijn er ook in rust al benauwdheid en snelle ademhaling. Soms hebben mensen ook pijn op borst en een blauwe verkleuring van lippen en tong. Ook bij HAPE is direct afdalen en het zoeken van medische hulp essentieel.
Hoe kun je het voorkomen?
Je kunt zelf een aantal maatregelen nemen om de kans op hoogteziekte te beperken:
- Acclimatiseer eerst ten minste 2 nachten op middelmatige hoogte (1500-2500m) voordat je doorreist naar hoger gelegen gebied.
- Als je rechtstreeks naar 3000 meter of hoger vliegt, slaap dan indien mogelijk de eerste nachten lager of blijf minstens een aantal dagen op gelijke hoogte voordat je verder stijgt
- Acclimatisatie kan bevorderd worden door overdag hoger te klimmen dan men ’s nachts slaapt (climb high, sleep low). Vermijd echter zware inspanning de eerste 2 dagen op hoogte
- Stijg boven 3000 meter niet meer dan 500 meter per overnachting en neem elke 3 tot 4 dagen een rustdag
- Als toch meer dan 500 m gestegen wordt in 1 dag, breng daarna dan minstens 2 nachten op dezelfde hoogte door
- Drink voldoende zodat de urine helder en lichtgekleurd blijft
- Gebruik geen alcohol of slaapmiddelen
- Zorg voor een flexibel reisschema, zodat je bij hoogteziekte een paar dagen kunt rusten
- Indien je een aandoening aan je hart of longen hebt, overleg dan eerst met je behandelend arts over het maken van een reis naar hoogte
Bij reizen met een hoog risico op het krijgen van hoogteziekte kan acetazolamide (Diamox®) voorgeschreven worden. Je kunt dit middel preventief slikken om het acclimatiseren te bevorderen, of het gebruiken als vroegbehandeling bij de eerste klachten van hoogteziekte. Of dit nodig is, en hoe je het beste kunt slikken, hangt af van je reisschema en kun je het beste bespreken met de reizigersverpleegkundige tijdens een reisconsult. Neem je reisschema, met de hoogtes waarop je verblijft, mee naar het consult.
